Terapia uzależnień bez tajemnic | Demistifying addiction therapy process
Leczenie w ramach terapii uzależnień wg WHO zaczyna się wtedy, gdy osoba z diagnozą uzależnienia wchodzi w kontakt z inną osobą lub instytucją udzielającą pomocy – w trakcie tej współpracy wdrażane są procedury i techniki, które mają na celu poprawę dobrostanu tej osoby, aż do czasu uzyskania najwyższego poziomu zdrowia.
W teorii to wszystko ładnie wygląda – ale jak w ogóle przebiega taka terapia?
Terapia uzależnień odbywa się najczęściej na dwóch poziomach – psychoterapeutycznym i farmakoterapeutycznym.
Podczas psychoterapii uzależnień osoba uczy się:
w jaki sposób może zmienić te zachowania, które utrudniają jej funkcjonowanie
rozwijać umiejętności radzenia sobie w sytuacjach związanych z uzależnieniem
tworzyć oczekiwania alternatywne względem substancji i skonfrontować się ze zniekształceniami poznawczymi, które powstały w wyniku rozwoju uzależnienia (czyli przekonaniami odnośnie używania substancji, siebie i świata).
Podczas terapii realizowanej w ośrodkach zdrowia psychicznego, osoba w interakcji z grupą ma okazję do rozwoju kompetencji społecznych i osobistych poprzez naukę i modelowanie (obserwowanie i naśladowanie zachowań, które następnie są nagradzane, a tym samym wzmacniane i powtarzane). Chodzi o to, by osoba miała okazję do wypracowania poczucia własnej skuteczności w bezpiecznym otoczeniu. Poczucie własnej skuteczności jest związane z przekonaniem o posiadaniu umiejętności niezbędnych do poradzenia sobie w sytuacjach stresowych, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i funkcjonowania w społeczeństwie.
Leczenie farmakologiczne polega na:
łagodzeniu objawów abstynencyjnych podczas detoksykacji organizmu (ponieważ pozostawianie osób uzależnionych [zwłaszcza po szybkim detoksie] w stanie dyskomfortu psychicznego i fizycznego po odstawieniu środka, naraża je na wystąpienie objawów abstynencyjnych zagrażających ich zdrowiu, a nawet może doprowadzić do wystąpienia zachowań autoagresywnych i samobójczych)
substytucji (w imię idei „redukcji szkód”: osoby, które wielokrotnie podejmowały się prób utrzymania abstynencji, głęboko uzależnione mogą korzystać z terapii, podczas której wykorzystywana jest substancja, pozwalająca na utrzymanie „w ryzach” swojego uzależnienia tak, by móc nad nim pracować)
U osób, które decydują się na osiągnięcie abstynencji, na samym początku doprowadza się do zaprzestania używania, czyli osiągnięcie wstępnej abstynencji poprzez detoks lub interwencje umożliwiające stopniowe zmniejszanie używania substancji aż do całkowitego zaprzestania. Leczenie skoncentrowane jest na zapobieganiu nawrotów i podtrzymaniu abstynencji.
No dobrze, wszystko fajnie – tylko w jaki sposób w ogóle zdiagnozować uzależnienie?
Z pomocą przychodzi nam ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) i DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) . Aby zdiagnozować uzależnienie, muszą wystąpić co najmniej 3 objawy:
psychopatologiczne:
pragnienie przyjęcia substancji / odczuwanie przymusu przyjęcia substancji, które nasila się w miarę przyjmowania – wynik aktywizacji układu nagrody przez uwalnianie dopaminy, pojawia się również pod wpływem sygnałów przypominających o używaniu
nieudane próby ograniczania ilości i czasu przyjmowania substancji (przypominają zachowanie kompulsywne) – osoba przyjmuje więcej i dłużej, niż początkowo zamierzała
objawy patofizjologiczne:
zmiana tolerancji - związana ze stopniowo narastającą potrzebą przyjmowania coraz to większych dawek substancji dla osiągnięcia takiego samego efektu, jak na samym początku używania
zespół abstynencyjny – skutki fizjologiczne wynikające z odstawienia substancji, które są na tyle nieprzyjemne, że wzmacniają jej przyjmowanie w celu uniknięcia dyskomfortu związanego z odstawieniem (zazwyczaj przeciwne do objawów wywołanych używaniem substancji – na odstawienie stymulantów zazwyczaj reaguje się obniżeniem nastroju i apatią, a na odstawienie substancji uspokajających pobudzeniem i rozdrażnieniem)
objawy behawioralne:
używanie mimo efektów ubocznych przyjmowania substancji i świadomości jej szkodliwości – podtrzymywane przez przekonanie o braku możliwości zmiany własnego funkcjonowania ze względu na uporczywe objawy abstynencyjne, schematy poznawcze i behawioralne, a także oczekiwania co do efektów działania substancji (wpływu na zachowanie i emocje)
zaniedbywanie alternatywnych zajęć, przyjemności, obowiązków kosztem zdobywania i przyjmowania substancji - poświęcanie znacznej ilości czasu na zdobywanie / przyjmowanie substancji
Według ICD, osoba przyjmująca substancję w przeszłości przez minimum rok – ale obecnie nie używająca – jest uznawana za osobę „z historią uzależnienia”. Według DSM, osoba z diagnozą uzależnienia w przeszłości, która obecnie nie używa substancji i nie spełnia kryteriów uzależnienia to osoba „pozostająca we wczesnej pełnej remisji” – im dłużej, tym częściej stawiana diagnoza „trwałej remisji”.
Uzależnienie nie zawsze jest związane z pragnieniem zmiany stanu psychofizycznego – czasem rozwija się w wyniku przyjmowania takich substancji, które początkowo miały na celu zniesienie objawów bólowych / zmniejszenie objawów niepożądanych, pojawiających się w wyniku zaburzenia zdrowia psychicznego lub zaburzeń somatycznych. Objawy abstynencyjne w tym przypadku nie powodują jednak u osoby chęci poszukiwania dostępu do substancji, w wyniku której rozwinęło się uzależnienie. Taki rodzaj uzależnienia nazywany jest „jatrogennym”.
W wyniku długotrwałego używania substancji psychoaktywnych (oprócz zaburzeń zdrowia psychicznego) mogą wystąpić również ostre, przewlekłe zaburzenia psychotyczne, pojawiające się bezpośrednio po przyjęciu substancji lub po objawach zespołu abstynencyjnego.
Jednak terapia to proces. Nie da się „załatwić wszystkiego” w jeden dzień.
Żeby opracować adekwatny plan działania, warto sprawdzić, na którym etapie jest osoba, która do nas przychodzi:
1. PREKONTEMPLACJA
Brak intencji zmiany i możliwości przewidzenia dalszych skutków swojego działania, nieświadomość problemu, poczucie bycia pod presją walki z uzależnieniem z powodu innych osób. Osoba może pragnąć zmiany, ale nie rozważać jej na poważnie.
2. KONTEMPLACJA
Osoba rozważa problem i uświadamia sobie swoje trudnosci, ale brak jej gotowości do podjęcia działania. Pracuje nad uwolnieniem nieakceptowanych przez siebie uczuć, uświadomieniem i zrozumieniem własnych doświadczeń.
3. PRZYGOTOWANIE
Osoba ma zamiar podjąć działanie - ustala cele, priorytety i poszukuje alternatywnych wzorców myślenia i reagowania. W trakcie terapii testuje umiejętności i stara się przewidzieć konsekwencje swojego zachowania.
4. DZIAŁANIE
Osoba stara się przełamać dotychczasowe wzorce zachowania - jest świadoma swoich uwarunkowań poznawczych, behawioralnych, emocjonalnych i środowiskowych, dlatego opracowuje skutecznie strategie zapobiegania nawrotom i wpadkom.
5. PODTRZYMANIE
Osoba stara się zapobiec nawrotowi i umocnić korzyści abstynencji - ten etap pojawia się, jeśli osoba utrzymuje abstynencję i aktywnie angażuje się w nowe aktywności.
RÓŻNICE MIĘDZY NAWROTEM A WPADKĄ – CZYLI CO MOŻE SIĘ ZDARZYĆ (NAWET) PODCZAS TERAPII
Tzw. „wpadka” to sytuacja, w której osoba decyduje się przyjąć substancję po okresie abstynencji - wiąże się z interpretacją sytuacji jako zagrażającej, przekraczającej dotychczasowe umiejętności radzenia sobie. Dodatkowo osobie towarzyszy wówczas niskie przekonanie o własnych możliwościach powstrzymania się od przyjęcia substancji i dość stabilne przekonanie o zaletach substancji.
Nawrót to zespół procesów emocjonalnych i poznawczych (myśli, przekonań), który pojawia się w wyniku „przedłużającej się wpadki” – czyli ponownego, wielokrotnego przyjęcia substancji. Utrwala negatywne przekonania o sobie.
Zarówno wpadka, jak i nawrót nie świadczą o porażce ani terapeuty, ani osoby z diagnozą uzależnienia – te zjawiska są wpisane w charakter zaburzenia, bo – jak już wspomniałam wcześniej – uzależnienie to zaburzenie nawrotowe i przewlekłe. Osoba z diagnozą uzależnienia może powrócić do używania nawet po wieloletnim okresie abstynencji, dlatego ważnym elementem terapii jest opracowanie planu zapobiegania nawrotom (bo człowiek popełnia błędy – najważniejsze jest jednak to, by wiedział, w jaki sposób może wyjść z impasu, zamiast zagłębiać się w błędne koło samobiczowania się).
According to WHO, addiction therapy starts when a person with a diagnosis of addiction comes into contact with another person or institution providing help - during this cooperation, procedures and techniques are implemented to improve the well-being of this person until obtaining the highest level of health and well-being.
In theory everything looks fine - but how does this therapy work?
Addiction therapy usually takes place on two levels - psychotherapeutic and pharmacotherapeutic.
During addiction therapy, a person learns:
how to change behaviors that make daily functioning difficult
how to develop the ability to cope with addiction-related situations
the ways to create alternative expectations for substances and confront the cognitive distortions developed as a result of addiction (beliefs about substance, oneself and the world).
During therapy in mental health centers, the person has the opportunity to develop social and personal competences through learning and modeling (observing and imitating behaviors, which are reinforced and repeated) while interacting with the group. The idea is to have the opportunity to develop a sense of self-efficacy in a safe environment. Self-efficacy is related to the belief in having the skills necessary to cope with stressful situations, solve problems, make decisions, and function in society.
Pharmacotherapy consists of:
relieving withdrawal symptoms during detox (because leaving people with addiction [especially after a quick detox] in a state of mental and physical discomfort after discontinuing the substance use, exposes them to withdrawal symptoms that threaten their health and may even lead to self-aggressive and suicidal behavior)
substitution (following the idea of "harm reduction": people who have repeatedly tried to maintain abstinence can benefit from a therapy, during which they use a controlled dose of substance, allowing them to keep their addiction "under control", so that they can work on it during sessions / group meetings).
The treatment for people, who decide to achieve abstinence, is based on the discontinuation of substance use, achieving abstinence through detox or interventions that allow the gradual reduction of the substance use until complete cessation. Treatment is focused on preventing relapse and maintaining abstinence.
How to diagnose an addiction?
ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) and DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) are here to the rescue. To diagnose addiction, at least 3 symptoms have to occur:
psychopathological symptoms:
craving or strong desire or urge to use the substance – appears as a result of the reward system activation, followed by dopamine release (it can occur under the influence of triggers – situations / objects / people)
unsuccessful attempts to limit the amount and duration of substance use (similar to compulsive behavior) - a person takes more substance and for a longer time than established before
pathophysiological symptoms:
change in tolerance - associated with gradually increasing need to take larger and larger doses of the substance to achieve the same effect as before
abstinence syndrome - the physiological effects of discontinuing the substance (withdrawal symptoms that are usually opposite to the substance-induced symptoms; withdrawal of stimulants usually appears in the form of depression and apathy, and the withdrawal of sedatives - in the form of agitation and irritability)
behavioral symptoms:
using the substance despite of the side effects and being aware of its harmfulness - sustained by the belief that it is impossible to change the behavior due to persistent withdrawal symptoms, cognitive and behavioral schemas, as well as expectations regarding the effects of the substance (both behavioral and emotional)
neglecting alternative activities, pleasures, duties in order to consume the substance.
According to ICD, a person who has been taking the substance in the past for at least a year - but not currently using it - is considered to have a "history of addiction". According to the DSM, a person diagnosed with a history of addiction who does not currently use the substance and does not meet the criteria for addiction is "in early complete remission" - the longer the abstinence, the more fits into the diagnosis of "permanent remission".
Addiction is not always associated with the desire to change the psychophysical state - sometimes it develops as a result of substance intake that was initially aimed at relieving pain symptoms / reducing side effects, that appear as a result of mental health disorders / somatic disorders. This type of addiction is called "iatrogenic".
As a result of long-term use of psychoactive substances (in addition to mental health disorders), acute, chronic psychotic disorders may also occur (immediately after taking the substance or after symptoms of withdrawal syndrome).
However, therapy is a process. You can't "get everything done" in one day.
In order to develop an adequate action plan, it is worth checking the stage of the client:
1.PRE-CONTEMPLATION
Lack of intention to change, unawareness of the problem, feeling the pressure to fight addiction because of other people. A person may want change but not take it seriously.
2.CONTEMPLATION
A person ponders the problem and realizes its difficulties, but is not ready to act – instead, starts working on releasing unaccepted feelings, being aware of them and tries to understand its own experiences.
3.PREPARATION
A person is getting prepared to take action - sets goals, priorities and looks for alternative patterns of thinking and reacting. During therapy is focused on testing skills and tries to predict the consequences of its behavior.
4.ACTION
A person tries to break the existing patterns of behavior - being aware of its cognitive, behavioral, emotional and environmental determinants, effectively develops strategies to prevent relapses and setbacks.
5.MAINTENANCE
A person tries to prevent a relapse and consolidate the benefits of abstinence - this stage occurs if the person maintains abstinence and is actively engaged in new activities.
What may happen "even" during therapy?
The so-called "setback” is a situation in which a person decides to take a substance after maintaining abstinence - it is associated with the interpretation of the situation as threatening, exceeding the existing coping skills. In addition, the person is then accompanied by a low belief in their own ability to stop oneself from taking the substance and a fairly stable belief in the benefits of the substance.
Relapse is a set of emotional and cognitive processes (thoughts, beliefs) that occurs as a result of a "prolonged setback ". It consolidates the negative beliefs about oneself.
Both setback and relapse do not indicate, that the therapist / the person diagnosed with addiction has failed - these phenomena are a part of the disorder, because addiction is recurring and chronic.
A person diagnosed with addiction may return to using even after many years of abstinence, so one of the most important elements of therapy is to create a relapse prevention plan (because people make mistakes - the most important thing is to know how to get out of the impasse, instead of delving into the vicious circle of self-flagellation).
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/139104/czynniki-leczace-w-psychoterapii
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwi-qq-mpMHvAhWx-ioKHd5qAjwQFjAAegQIAhAD&url=https%3A%2F%2Fwww.kbpn.gov.pl%2Fportal%3Fid%3D15%26res_id%3D3620200&usg=AOvVaw3TPIDXzUVBKwKo37Yp2nFR
