Seksualność - gdy norma staje się względna | Sexuality - when norm is relative
Zaktualizowano: 7 sty 2021
Mój pierwszy bunt (jeden z wielu ;)) zaczął się od… normy. No bo skoro jest tak wiele różnorodności w świecie, jak określić normę? Co stawia granice? Kultura? Społeczeństwo? Duchowość?
I jak pogodzić te granice ze sobą samym?
Owszem, możemy kierować się w życiu społecznym drogowskazem. Ale często ten drogowskaz pokazuje nam zupełnie inną drogę, niż droga do naszego szczęścia.
Norma seksualna jest względna.
Na seksualność składa się:
płeć
tożsamość płciowa
orientacja seksualna
stosunek do własnego ciała
umiejętność skontaktowania się ze sobą
sposób rozumienia bliskości, miłości i osiągania przyjemności
umiejętność komunikacji własnych potrzeb
poczucie własnej wartości
zdolność rozpoznawania własnych granic i wyznaczania ich.
Dopóki nie krzywdzimy naszym zachowaniem ani siebie, ani drugiej osoby; nie naruszamy praw człowieka oraz zasad deklaracji praw seksualnych, możemy się kierować tym, co pozostaje w zgodzie z nami samymi oraz w zgodzie z decyzjami i granicami partnera interakcji.
DLACZEGO SEKSUALNOŚĆ TO NADAL TABU?
Bo na seksualność wpływa wiele czynników – również te polityczne, ekonomiczne i etyczne oraz prawne. Tak jest – również sytuacja w kraju. Dlaczego? A no dlatego, że to, w jaki sposób reaguje na nas społeczeństwo (jakie zasady, ograniczenia, aprobowany sposób zachowania dyktuje) wpływa na to, w jaki sposób przeżywamy naszą seksualność – czy w sposób nas satysfakcjonujący, wolny od represji, przemocy i dyskryminacji, czy oparty na strachu i ograniczaniu swoich własnych potrzeb.
Bywa też, że rodzice obawiają się, że rozmawiając z dziećmi o seksie w jakiś sposób zachęcą / zniechęcą dziecko do aktywności seksualnej. Dlatego tak ważne jest, by informować opiekunów w jaki sposób mogą porozmawiać ze swoimi podopiecznymi.
Według badań z 2014 roku przeprowadzonych przez Ponton rodzice unikają tematów:
masturbacji (85%)
przemocy seksualnej (73%)
pierwszego współżycia (65%)
orientacji seksualnej (61%).
Gdy już dochodzi do rozmowy na temat seksu / pierwszej miesiączki / orientacji seksualnej, najczęściej stosują zastraszanie, podają nieprawdziwe informacje, czasem nawet powtarzają zabobony lub opisują w sposób wulgarny / odrzucający.
Jedynie 35% spośród badanych uznało, że rozmowy odbyły się w idealnym momencie, adekwatnie do ich potrzeb. 21% uznało, że rozmowy te odbyły się zbyt późno, 4% - zbyt wcześnie, natomiast 41% badanych wcale nie miało okazji poruszyć tych tematów z rodzicami.
Mimo mnogości rzetelnie opracowanych materiałów, książek i broszur, w informatorach dla pedagogów sprzed paru lat znajdziemy takie bzdury jak to, że „jedynie dziewczyna jest odpowiedzialna za konsekwencje przedwczesnej ciąży”. Zachęca się też do „ekologicznego stylu życia w małżeństwie” opartego na „naturalnym planowaniu rodziny” . O orientacji nieheteroseksualnej mówi się, używając słowa „zaburzenie”. Takie podejście podbudowuje stereotypy i jest zwyczajnie sprzeczne z obecnym stanem wiedzy na temat ludzkiej seksualności.
CZYM JEST SEKSUALNOŚĆ
Według WHO, seksualność to „kluczowy aspekt istnienia człowieka (...) jest odczuwana i wyrażana w myślach, fantazjach, pragnieniach, wierzeniach, postawach, wartościach, zachowaniach, praktykach, rolach i związkach” (nie wszystkie te aspekty są zawsze wyrażane lub doświadczane). „Na seksualność wpływają interakcje pomiędzy czynnikami biologicznymi, psychologicznymi, społecznymi, ekonomicznymi, politycznymi, etycznymi, prawnymi, historycznymi religijnymi i duchowymi.”
Zdrowie seksualne to nie to samo, co seksualność – i nie jest tylko brakiem zaburzeń.
WHO postuluje pojęcie dobrostanu bio-psycho-społecznego, czyli poczucie satysfakcji z własnego stanu fizycznego, emocjonalnego i funkcjonowania społecznego w odniesieniu do seksualności. Obejmuje szacunek do przejawów seksualności oraz relacji seksualnych, bezpiecznych i dających przyjemność doświadczeń seksualnych, wolnych od przymusu, dyskryminacji i przemocy. Zdrowie seksualne występuje wtedy, gdy prawa jednostki są respektowane, chronione i spełniane.
A skoro o prawach mowa…
SEKSUALNOŚĆ PRAWEM CZŁOWIEKA
Prawa seksualne są uregulowane za pomocą międzynarodowych dokumentów dotyczących praw człowieka oraz jego seksualności. Podstawą praw seksualnych jest:
wolność od przymusu, dyskryminacji i przemocy;
zapewnienie dostępu i jak najlepszych standardów opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia seksualnego;
prawo do edukacji seksualnej i dostępu do rzetelnych informacji;
respektowanie integralności cielesnej, wyboru partnera (lub braku partnera) oraz podejmowania decyzji w obszarze aktywności seksualnej i reprodukcji;
prawo do prowadzenia satysfakcjonującego, bezpiecznego, przyjemnego życia seksualnego.
Prawo do informacji obejmuje również dzieci – zostało uznane przez ONZ w ramach Prawa Dziecka. W ramach tej konwencji dzieci mają prawo do wyrażania się i poszukiwania oraz otrzymywania wszelkiego typu informacji i idei. Prawo zawiera również zobowiązanie państw do zapewnienia dzieciom wiedzy umożliwiającej ochronę i bezpieczeństwo (w tym ochronę przed wykorzystywaniem seksualnym).
CZYM JEST (I CZYM NIE JEST) EDUKACJA SEKSUALNA
Edukacja seksualna to sposób przekazywania rzetelnych, pełnych, naukowo sprawdzonych informacji do których dostęp dziecko powinno mieć na tyle wcześnie, by wyprzedzić jego doświadczenia, które mogłyby doprowadzić do wystąpienia niepożądanych skutków. Powinna być dostosowana do wieku, etapu rozwojowego i umiejętności poznawczych oraz kultury młodych osób. Oparta jest na prawach człowieka oraz prawach seksualnych, podkreśla równość płci, rolę samostanowienia i akceptacji różnorodności. Rozpoczyna się od momentu narodzin.
Rzetelnie przeprowadzona edukacja seksualna nie nakłoni młodych osób do podjęcia aktywności seksualnej – może za to opóźnić wiek inicjacji seksualnej oraz zapobiec działaniom autodestrukcyjnym (szczególnie wśród osób narażonych na dyskryminację, w tym osób LGBTQ+).
Cele edukacji seksualnej to:
nauka adekwatnego wyrażania uczuć, rozpoznawania własnych emocji i zaspokajania potrzeb w obszarze relacji;
rozwój asertywności w obszarze cielesności i intymności (z podkreśleniem prawa do odmowy oraz podejmowania decyzji w obszarze własnej seksualności);
udzielenie takich informacji osobom w wieku nastoletnim, które pozwolą na podejmowanie odpowiedzialnych wyborów seksualnych;
nauka zasad dotyczących higieny osobistej;
przekazywanie wiedzy na zdrowia seksualnego i profilaktyki chorób przekazywanych drogą płciową, oraz nowotworów;
modelowanie zachowań sprzyjających dobrym relacjom międzyludzkim, opartym na odpowiedzialności i miłości oraz szacunku wobec granic, równości i potrzeb drugiej osoby;
kształtowanie poglądów młodych osób w oparciu o otwartość, szacunek i akceptację dla różnorodności w zakresie orientacji, seksualności, stylu życia, poglądów i wartości;
informowanie o zagrożeniach związanych z treściami i zachowaniami pornograficznymi oraz zachowaniach zakazanych prawnie (ochrona przed pedofilią, nadużyciem seksualnym, mobbingiem i gwałtem);
poszerzenie wiedzy z zakresu dojrzewania, cielesności (własnej anatomii i procesów fizjologicznych);
ochrona przed wystąpieniem niechcianej ciąży w oparciu o rzetelną wiedzę z zakresu metod antykoncepcyjnych;
rozwój znajomości poprawnego, merytorycznego języka umożliwiającego komunikację w tym zakresie, a co za tym idzie – umiejętności do komunikacji w zakresie seksualności w sytuacjach wymagających konsultacji ze specjalistą.
Edukacja seksualna to nie to samo, co seksualizacja. Seksualizacja to proces nadawania cech o znaczeniu seksualnym obiektom / osobom / sytuacjom pozbawionym erotycznego znaczenia. Dzieci nie mają intencji seksualnych – to dorośli w ten sposób interpretują wyżej wymienione obszary. I właśnie takiej nadmiernej interpretacji wobec dzieci i osób młodych edukacja seksualna ma zapobiec.
Edukacja seksualna nie jest też zachęcaniem do aktywności seksualnej - to informowanie i edukowanie, w oparciu o naukowo sprawdzoną, rzetelną, pozbawioną ideologii wiedzę.
JAK ROZMAWIAĆ O SEKSUALNOŚCI
Gdy rozmawiasz:
z dziećmi:
Używaj poprawnego języka i nazewnictwa, nie zdrabniaj – w ten sposób zapobiegniesz infantylizacji i nauczysz dziecko akceptacji własnego ciała. Części naszego ciała nazywają się tak, jak się nazywają i tyle.
Dostosuj informacje do wieku rozwojowego i poznawczego dziecka – zmiany rozwojowe mogą zajść w różnym czasie. Na tym etapie Twoje dziecko potrzebuje ogólnych informacji.
Rozmawiaj wtedy, gdy dziecko pyta – dzieci prędzej czy później dowiedzą się o istnieniu seksu i sprawach związanych z seksualnością. Jeśli nie znasz odpowiedzi – po prostu mu o tym powiedz; postaraj się poszukać wiedzy w fachowych poradnikach, książkach, broszurach lub sięgnij po pomoc specjalisty i wróć do tematu. To nie pytania są nieodpowiednie, ale niektóre odpowiedzi.
Ciekawość własnego ciała, chęć jego poznawania i zrozumienia funkcji jest naturalna dla dzieci. Nie krytykuj, nie karz, nie ośmieszaj, ale wytłumacz kiedy, co i gdzie można robić. Masturbacja to nie wynik molestowania seksualnego ani coś, czego należy się wstydzić – to normalna, ludzka aktywność. Zabranianie jej może spowodować, że Twoje dziecko w przyszłości będzie miało trudność z zaspokajaniem swojego popędu seksualnego. Ludzie wykazują zdolność do reakcji seksualnej w 24h po narodzeniu, a pierwsze zachowania o charakterze autostymulującym obserwuje się u 2-3 – latków. To forma poznawania swojego ciała. Gdy dziecko stosuje ją w celu rozładowania stresu, wymaga to odpowiedniej interwencji w kierunku zaspokojenia sygnalizowanych przez nie potrzeb. W takich sytuacjach warto skonsultować się z psychologiem specjalistą, aby dotrzeć do ich źródła.
z młodzieżą:
Zorientuj się, co nastolatek już wie – i nie zakładaj z góry, że przeczytał całą książkę do biologii wzdłuż i wszerz. Twoje dziecko ma prawo zarówno do wiedzy, jak i do niewiedzy. Ale nadal się uczy.
Używaj prawidłowego języka. Jeśli nastolatek używa wulgarnych określeń, może po prostu nie znać innego nazewnictwa – warto nie zakładać od razu, że jego intencje są „złe”. Postaraj się to wyjaśnić spokojnie i stanowczo, bez krytyki.
Rozmawiaj przed pojawieniem się aktywności seksualnej u nastolatka, nie „po fakcie” - powiedz mu o zmianach, które mogą zajść w jego ciele i psychice w przyszłości. Dzięki temu Twoje dziecko, zamiast się bać, będzie na to przygotowane. Warto poruszyć też temat granic i dbania o własne bezpieczeństwo. Możesz zapobiec w ten sposób sytuacjom zagrażającym jego zdrowiu psychofizycznemu.
Przy poruszaniu tematów związanych z seksualnością może pojawić się uczucie skrępowania i zawstydzenia – bądź co bądź, to tematy intymne. Te emocje mają prawo się pojawić i nie ma w nich nic złego – i o tym też możesz powiedzieć swojemu dziecku, pokazując, że takie emocje są w porządku.
I SŁOWO NA KONIEC.
Dzieci i młodzież prędzej czy później dowiedzą się o tematach związanych z seksem, seksualnością i intymnością. To od nas zależy, czy uprzedzimy fakty i zrobimy to w sposób rzetelny, spokojny, normalizujący, nie narażający ich na traumę, czy też rzucimy ich chłonne mózgi na pożarcie mediom, szczątkowym i nieprawdziwym informacjom oraz bzdurom powtarzanym na prawo i lewo.
***
My first rebellion (one of many;)) was against ... the norm. How do you define the norm when there’s so much different ways of self-expression? Does culture our determine the norm? Or maybe society? Is any spiritual guide out there?
And how to reconcile these norms with your values?
Yes, we can follow those standards that other people set for us. But often these standards shows us a completely different path than the path to our happiness.
Sexual norm is relative.
Sexuality consists of:
sex
gender identity
sexual orientation
relationship with your own body
the ability to contact with yourself and your needs
the way of understanding intimacy, love and pleasure
the ability to communicate your needs
self-esteem
the ability to recognize your boundaries and set them.
As long as we do not harm ourselves or the other person with our behavior, do not violate human rights and the principles of the declaration of sexual rights, we can follow what is in tune with ourselves, while taking into account the decisions and boundaries of our partner.
Beware: this article is huge. But we'll get through this together. I don't want to leave you in disinformation ;).
WHY IS SEXUALITY STILL A TABOO?
Because sexuality is influenced by many factors - including psychological, social, economical, political, ethical, legal, historical, religious and spiritual. Yes – it’s also influenced by the situation in your country. Why? Because the societal reactions (estimated rules, limitations, approved behavior) affect the way we experience our sexuality - whether in a satisfactory way, free from repression, violence and discrimination, or based on fear and limiting your needs.
Parents are often afraid that by talking to their children about sex they’ll somehow encourage / discourage their child from sexual activity. That’s why it’s so important to inform them how they can start a conversation.
According to a 2014 study by Ponton, parents avoid the following topics:
masturbation (85%)
sexual violence (73%)
first intercourse (65%)
sexual orientation (61.1%).
When it comes to talking about sex / first menstruation / sexual orientation, they most often use intimidation, giving false information, sometimes even repeating superstition or describe in a vulgar / repressive manner.
Only 35% of the respondents said that the conversations with their parents took place at the perfect time, in accordance with their needs. 21% stated that these conversations happened too late, 4% - too early, while 41% of respondents did not have the opportunity to discuss these topics with their parents.
Despite the multitude of thoroughly prepared materials, books and brochures, in the teacher guides from a few years ago, we find such nonsense as this one: "only the girl is responsible for the consequences of premature pregnancy". It also encourages an "ecological in marriage" based on "natural family planning". A non-heterosexual orientation is called a "disorder". This approach builds up stereotypes and stands against the current state of knowledge about human sexuality.
WHAT IS SEXUALITY
According to WHO, sexuality is "a key aspect of human existence (…) sexuality is expressed in thoughts, fantasies, desires, beliefs, attitudes, values, behaviors, practices, roles and relationships" (not all of these aspects are always expressed or experienced). "Sexuality is influenced by interactions between biological, psychological, social, economical, political, ethical, legal, historical, religious and spiritual factors."
Sexual health isn’t the same as sexuality - and it is not just the absence of disorders. WHO postulates the concept of bio-psycho-social well-being: a sense of satisfaction with one's own physical, emotional and social functioning. It includes respect for sexual manifestations and sexual relationships that are safe and enjoyable, free from coercion, discrimination and violence. Sexual health occurs when the rights of the individual are respected, protected and fulfilled.
And since we are talking about rights ...
SEXUALITY AS A HUMAN RIGHT
Sexual rights are regulated by international human rights documents and sexuality. The basis of sexual rights is:
freedom from coercion, discrimination and violence;
ensuring access to and the best standards of sexual health care;
the right to sex education and access to reliable information;
the respect of the body's integrity, choosing a partner (or not having a partner) and making decisions in the area of sexual activity and reproduction;
the right to lead a fulfilling, safe and enjoyable sex life.
The right to the information also applies to children - it has been recognized by the United Nations in the Rights of the Child. According to this convention, children have the right to express themselves, to seek and receive all types of information and ideas. The law also includes obligations for states to educate children & to protect them (including protection from sexual abuse).
WHAT IS (AND WHAT IS NOT) SEX EDUCATION
Sex education is a way of providing reliable, complete, scientifically proven information adapted to the age, development stage of a child & its cognitive skills, to which it should have access early enough to anticipate its experiences, that could lead to undesirable consequences. It’s based on human and sexual rights, emphasizes gender equality, the role of decision making and acceptance of diversity. It starts at birth.
A properly conducted sex education will not persuade young people to start their sexual activity - it may, however, delay the age of sexual initiation and prevent self-destructive actions (especially among people who are exposed to discrimination, including LGBTQ + community).
The goals of sex education are:
learning to adequately express feelings, recognize emotions and express the needs in relationships;
development of assertiveness in the area of intimacy (with the emphasis on the right to refuse and make decisions in the area of sexuality);
providing information to adolescents that will enable them to make responsible sexual choices;
learning the rules of personal hygiene;
knowledge transfer about sexual health and prevention of sexually transmitted diseases and cancer;
modeling behaviors leading to good interpersonal relations, based on responsibility and love, respect for boundaries, equality and the needs of the other person;
shaping the views of young people based on openness, respect and acceptance for diversity in terms of orientation, sexuality, lifestyle, views and values;
informing about threats related to pornographic content and behavior as well as illegal behavior (protection against pedophilia, sexual abuse, mobbing and rape);
broadening the knowledge of adolescence and physicality (anatomy and physiological processes);
protection against unwanted pregnancy based on reliable knowledge of contraceptive methods;
development of the knowledge about correct, substantive language enabling communication in this area, and thus - communication skills in the field of sexuality in situations requiring consultation with a specialist.
Sexuality education is not the same as sexualization. Sexualization is the process of assigning sexual characteristics to objects / people / situations that are without erotic meaning. Children have no sexual intentions – adults interpret these areas in this way. And that’s what sex education is supposed to prevent: an excessive interpretation of children & young people in a sexual manner.
Sex education isn’t also an encouragement to sexual activity - it is informing and educating based on scientifically proven, reliable, ideological-free knowledge.
HOW TO TALK ABOUT SEXUALITY
When you are talking:
• with kids:
o Use correct language and names. Do not shorten it - this way you will prevent infantilization and teach your child how to accept its body. The parts of our body are named as they are, and that's it.
o Adapt information to the child's developmental and cognitive age - developmental changes can occur at different times. At this stage, your child needs general information.
o Talk when the child asks - children will sooner or later find out about sex and topics related to sexuality. If you don't know the answer - try to find it in professional guides, books, brochures or seek help from specialists and return to the topic. It is not the questions that are inappropriate, but some answers are.
o It’s natural for children to be curious about their own body, to learn about it and understand its functions. Do not criticize, punish, or ridicule, but explain when, what and where to do it. Masturbation is not the result of sexual harassment or something to be ashamed of - it's normal human activity. Forbidding it may make difficult for your child to satisfy its sex drive in the future. People show the ability to react sexually 24 hours after birth, and the first self-stimulating behavior is observed in 2-3-year-olds. It is a form of getting to know their bodies body. When a child uses it to relieve stress, it requires appropriate intervention. In such situations, it is worth consulting a specialist to find their source.
• with young people:
o Find out what your teenager already knows - do not assume in advance that he or she has read the full length and breadth of a biology book. Your child has the right to know - as well as to not to know. But is still learning.
o Use the correct language. If a teenager uses vulgar terms, it may simply not know other names – try not to immediately assume that its intentions are "wrong". Explain it calmly and firmly, without criticism.
o Talk before your teenager becomes sexually active, not "after the fact" – talk about changes that may occur in its body and mind in the future. This way your child will be prepared for it, instead of being afraid. It is also worth discussing the topic of borders and safety. This way, you can prevent situations that threaten its psychophysical health.
When discussing topics related to sexuality, you may feel embarassed - after all, these are intimate topics. These emotions have a right to arise, and there's nothing wrong with them - and you can tell your child about that too, showing that such emotions are okay.
FINAL WORDS.
Children and adolescents will sooner or later learn about topics related to sex, sexuality and intimacy. It is up to us whether we anticipate the facts and educate them in a fair, calm, normalizing manner, without exposing them to trauma, or whether we throw their receptive brains to be devoured by the media, residual and untrue information, and nonsense repeated right and left.
http://repozytorium.amu.edu.pl:8080/bitstream/10593/14027/1/Lew%20-%20dodruk%202014.pdf#page=131
https://www.bzga-whocc.de/fileadmin/user_upload/Dokumente/WHO_BzgA_Standards_polnisch.pdf
https://ponton.org.pl/wp-content/uploads/2018/09/Skąd-wiesz-RAPORT_ostateczny.pdf
https://app.xyzgcm.pl/bip-pl/download//akty_prawne//2018/PMG_2018_7_1641_zal02.pdf
https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/6818
https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/765/616
