Kiedy terapia (nie) działa | When therapy does (not) work
Wiele osób uważa, że zarówno praca terapeuty, jak i praca psychologa „to tylko gadanie”. Po części tak jest – tyle, że nie „tylko”.
Owszem, główną techniką pracy terapeuty / psychologa jest rozmowa. Słowa są nośnikiem znaczeń, a w terapii często odkrywa się znaczenie, jakie pacjent / klient (nazywany w dany sposób w zależności od nurty terapeutycznego) im nadaje.
Bo każdy z nas rozumie rzeczywistość trochę inaczej.
Jednak psychoterapeuta nie posługuje się jedynie rozmową - podstawowym zadaniem psychoterapeuty jest:
zamierzone i celowe stosowanie metod klinicznych i interpretacyjnych, które mają źródło w sprawdzonych naukowo twierdzeniach psychologicznych
zrozumienie tego, co dzieje się z pacjentem w wyniku tych interwencji i świadome używanie technik psychoterapeutycznych
towarzyszenie ludziom przy modyfikacji ich zachowań, przekonań, emocji, charakterystyk, które chcą zmienić
Psychoterapeuta jest jak lustro - tylko bardziej funkcjonalne, bo wyjaśnia w dodatku, dlaczego Twoje odbicie wygląda dla Ciebie w taki, a nie w inny sposób (w dodatku w oparciu o naukowo potwierdzone informacje).
JAK DZIAŁA PSYCHOTERAPIA?
Pewien neurobiolog – noblista o nazwisku Kandel opublikował w 1998 na łamach American Journal of Psychiatry artykuł, w którym zamieścił następujące wnioski z badań:
wszystkie czynności umysłu stanowią odzwierciedlenie czynności mózgu
zmiany w ekspresji genów pod wpływem uczenia się, powodują modyfikację połączeń synaptycznych, co ma związek z kształtowaniem się struktury osobowości i zaburzeń zdrowia psychicznego
psychoterapia powoduje zmiany przez wpływ na procesy uczenia się.
Psychoterapia oddziałuje na procesy uczenia się – dlatego jej działanie jest widoczne nie tylko na poziomie zachowania, ale także na poziomie neuronalnym (bo nasz mózg rozwija się przez całe życie pod wpływem różnych bodźców – w tym pod wpływem interakcji z innymi ludźmi, a więc i specjalistami).
CO LECZY W PSYCHOTERAPII?
Pewien znany profesor i psycholog kliniczny o nazwisku Czabała, w oparciu o metaanalizy i dorobek teoretyczny innych psychologów badaczy i praktyków, opracował listę czynników, które wspierają proces zmiany w terapii - pokrótce można je zawrzeć w 3 punktach:
1. Poszerzanie samoświadomości:
Psychoterapia sprawia, że klient może skoncentrować się w pełni na sobie - uświadomić sobie własne mechanizmy funkcjonowania, zasoby, sposób oceny siebie, innych osób i własnego otoczenia, a w konsekwencji przygotować na dokonywanie świadomych wyborów zgodnie ze swoimi potrzebami, wartościami i przejmowanie za nie odpowiedzialności.
2. Relacja pomagania:
Pozytywna akceptacja, zrozumienie i wsparcie ze strony terapeuty pozwala na doświadczanie ulgi emocjonalnej i spadku napięcia w bezpiecznym otoczeniu. W ten sposób pacjent jest w stanie „przerwać” dotychczasowy cykl zachowań i uczuć doświadczany w poprzednich relacjach, ponieważ terapeuta nie odrzuca go nawet, gdy doświadcza trudności. Dzięki temu jest w stanie się z nimi skonfrontować, przepracować swoje schematy poznawcze, poznać myśli i mechanizmy zachowania, a w konsekwencji – przygotować na zmianę poprzez uzyskanie wglądu.
3. Zwrócenie uwagi na związek „teraźniejszości z przeszłością” i nauka nowych sposobów funkcjonowania:
Podczas terapii pacjent uczy się dostrzegać związek „przeszłości z teraźniejszością” – to znaczy zauważać, jak jego przeszłe doświadczenia wpływają na to, jak zachowuje się obecnie. Terapia stwarza możliwość do testowania i opracowywania nowych sposobów zachowania, myślenia i doświadczania rzeczywistości w oparciu o nabytą wiedzę o sobie i własnym funkcjonowaniu. Terapeuta, oprócz psychoedukacji, dostarcza technik dopasowanych do pacjenta, które mogą mu pomóc w zmianie tych obszarów, nad którymi pracuje podczas sesji.
Badania pokazują również, że w leczeniu niektórych zaburzeń zdrowia psychicznego największe efekty przynosi połączenie psychoterapii z farmakoterapią. Stąd WHO proponuje podejście czyli holistyczne w podejściu do opieki zdrowotnej – uwzględniające nie tylko aspekt psychiczny, ale także biologiczny.
Bywa też tak, że wizyta u psychiatry pomaga podjąć decyzję o podjęciu terapii własnej. Leki nie zmienią Twojej osobowości – za to dobrze dobrane preparaty mogą pozwolić Ci nie tylko wytrwać w terapii, ale też poprawić swoje funkcjonowanie w codziennym życiu. I nie zawsze musisz wiązać się z nimi „do grobowej deski”.
JAKI TERAPEUTA JEST NAJLEPSZY?
Taki, który jest najlepszy dla Ciebie – to znaczy:
posiada udokumentowane kompetencje w zakresie terapii doświadczanych przez Ciebie trudności;
w kontakcie z nim masz poczucie, że jesteś zrozumiany, wysłuchany i nieoceniany - daje Ci przestrzeń na to, byś mógł swobodnie wyrażać swoje emocje i doświadczenia;
nie naciska, a zachęca do zmiany tego, co chcesz zmienić (ustala razem z Tobą cele terapeutyczne i nie narzuca Ci „jak masz żyć”).
Co do znaczenia stażu pracy i wieku terapeuty – wyniki badań, do których dotarłam, nie są jednoznaczne. Z jednej strony wskazuje się na rolę doświadczenia zebranego w toku praktyki terapeutycznej, z drugiej strony – na ryzyko wypalenia zawodowego.
W badaniach podkreśla się jednak nie rolę samego wieku, a ciągłego kształcenia – tak więc można stwierdzić dobry terapeuta to taki, który niezależnie od tego, czy jest parę, czy też parę-dziesiąt lat po studiach, nieustannie poszerza i aktualizuje swoją wiedzę o naukowo potwierdzone metody, a swoją praktykę poddaje superwizji.
Krótko mówiąc – liczy się jakość, nie ilość.
TERAPIA? CIERPLIWOŚCI!
Terapia to proces – proces, oparty na zmianie. A zmiana nie zachodzi z dnia na dzień – zwłaszcza, jeśli pewne nawyki były utrwalane przez lata. Pomyśl o tym jak o „efekcie jojo” – łatwiej jest nam „przybrać” na trudnych doświadczeniach, ale „schudnąć” z nich już trudniej.
Etapy w procesie terapeutycznym:
Prekontemplacyjny – na początku może towarzyszyć Ci poczucie zagubienia. Czasem możesz doświadczać ambiwalencji i mieć poczucie, że jednocześnie już masz dość i chcesz coś zmienić, ale przyjęcie informacji o konieczności przejęcia kontroli nad swoim zachowaniem może przychodzić Ci z trudem.
Namysłu – na tym etapie możesz zacząć uświadamiać sobie przyczyny swoich problemów oraz procesy, które nie należą do obszaru Twojej kontroli; uczysz się identyfikować swoje emocje, odreagowywać napięcie i pogłębiasz swoją samoświadomość.
Działania – w tym czasie z pomocą terapeuty, poznając inną perspektywę, poszukujesz alternatywnych sposobów rozwiązania swoich problemów, wzorców myślenia, reagowania na siebie i otoczenie; masz okazję przetestować je w bezpiecznym otoczeniu w towarzystwie osoby udzielającej Ci wsparcia.
Podtrzymania zmiany – na tym etapie terapia ogranicza się do kontroli i monitorowania postępów, wprowadzania nowych nawyków i formułowania planów na przyszłość (opracowania planu po terapii i „planu awaryjnego”).
Początek terapii jest jednym z trudniejszych momentów (choć z pewnością nie najtrudniejszym). Dlatego istnieje pokusa, że przy dużym napięciu psychicznym możemy odczuwać chęć natychmiastowej poprawy swojego funkcjonowania.
Na początku może się pojawić wiele oczekiwań – idealizacja terapeuty jako osoby, obdarzonej „wiedzą tajemną” na temat funkcjonowania ludzkiej psychiki konfrontuje się z rzeczywistością. A to może rodzić frustrację – bo nagle okazuje się, że nie ma jednego, prostego przepisu na zmianę. Czasem trwa to pół roku, innym razem rok lub nawet 2 lata – a i nawet po takim czasie zmiana może być trudna. Osoba może mieć poczucie, że czas spędzony na terapii był czasem straconym –
(i może tak się okazać, jeśli terapeuta to samozwańczy praktyk – bo prawdą jest, że nadal czekamy na zatwierdzenie ustawy o zawodzie psychologa / psychoterapeuty i właśnie dlatego jest to tak ważne, by poszukując pomocy, sprawdzać dowody na podawane przez specjalistę kompetencje)
- ale często właśnie ten moment okazuje się momentem przełomowym w terapii. Bo terapia to proces przebiegający w czasie - proces, który może pomóc dostrzec problem, którego nie dostrzegaliśmy na początku.
KIEDY WARTO WYTRWAĆ W TERAPII?
Dobrze zbudowana relacja terapeutyczna pozwala unaocznić problemy w relacji – zarówno po stronie terapeuty, jak i pacjenta. Dobry terapeuta przyznaje się do błędów i nie poszukuje przyczyn na siłę w pacjencie.
Jeśli jesteś w terapii już chwilę i czujesz, że „nie ruszyła z miejsca” lub masz wrażenie, że „coś się zmieniło” – porozmawiaj o tym ze swoim terapeutą.
Być może jest tak, że potrzebujesz innego specjalisty lub formy pomocy (np.: hospitalizacji, pomocy ze strony opieki społecznej) i ustabilizować inne obszary, aby móc powrócić do pracy nad sobą.
Istnieją takie doświadczenia – na przykład trauma relacyjna - które zwiększają prawdopodobieństwo przedwczesnego przerwania terapii (a terapia bazuje na relacji); i właśnie w takich chwilach może być nam szczególnie trudno w terapii pozostać – ale z tego samego powodu szczególnie warto. Terapia stwarza okazję, by móc się temu przyjrzeć, znaleźć przyczyny i skutecznie zadziałać.
A być może po ludzku doszło między Wami do nieporozumienia – i w takich sytuacjach, jak sytuacja terapii, chowanie urazy nie doprowadzi do postępu. Terapia opiera się na relacji, ale też na obopólnej szczerości.
Ty i terapeuta tworzycie pewnego rodzaju „zespół badawczy”, który pracuje nad odkrywaniem i rozwiązywaniem Twoich trudności. A zespół nie ruszy dalej bez współpracy.
***
Many people believe that the work of psychotherapist / psychologist "is just talking". Partially it’s true, but it’s not „just” talking.
Words carry meaning and during therapy, the therapist works on discovering the individual meaning, that the patient / client has given to certain words and beliefs.
Because each of us understands reality a little bit different.
However, the psychotherapist does not only talk – during the therapy, psychotherapist:
• intentionally and deliberately use clinical and interpretative methods that derive from scientifically proven psychological methods;
• discovers what is happening with the patient during these interventions by consciously using psychotherapeutic techniques
• accompanies people in modifying their behavior, beliefs, emotions, characteristics that they want to change.
The psychotherapist is like a mirror - just more functional, because explains why your reflection looks to you the way you perceive it (based on scientifically proven information).
HOW DOES PSYCHOTHERAPY WORK?
Kandel - a neuroscientist who specialized in psychiatry - published an article in the American Journal of Psychiatry in 1998, in which he concluded that:
all mental processes, even the most complex psychological processes, derive from operations of the brain
changes in gene expression under the influence of learning cause modification of synaptic connections, which is related to the development of the personality structure and mental health disorders
psychotherapy causes changes by influencing learning processes.
In 2000 he was awarded with the Nobel Prize for his achievements in medicine & psychiatry.
Psychotherapy affects learning processes - therefore its effect is visible not only at the behavioral level, but also at the neural level (because our brain develops throughout life under the influence of various stimuli - including interaction with other people, and thus - specialists).
WHAT ARE THE FACTORS THAT CONTRIBUTE TO HEALING IN PSYCHOTHERAPY?
A well-known polish professor and clinical psychologist named Czabała, by gathering meta-analyzes and theoretical achievements of other psychologists, researchers and practitioners, has developed a list of factors that support the process of change in therapy - which can be summarized in 3 points:
1. Expanding self-awareness:
Psychotherapy allows the client to concentrate fully on itself - to become aware of its own functioning mechanisms, resources, and the way he/she perceives itself, other people and the environment, and consequently prepare to make conscious choices in accordance with its needs, values , while taking responsibility for them.
2. Relation of helping:
Positive acceptance, understanding and support from the therapist allows the client to experience emotional relief in a safe environment. This way, the patient is able to "break" the cycle of behaviors and feelings experienced in previous relationships, because the therapist does not reject the patient even when its experiences are difficult. The client is able to confront them, work through its cognitive patterns, learn about thoughts and behavior mechanisms, and, consequently, prepare for change by gaining insight.
3. Paying attention to the relationship between "the present and the past" and learning new ways of functioning:
During therapy, the patient learns to see the connection between the "past and the present" - that is, to notice how its past experiences affect how he/she behaves now. Therapy provides the opportunity to test and develop new ways of behaving, thinking and experiencing reality based on the acquired knowledge about itself and its own functioning. The therapist, in addition to psychoeducation, provides techniques tailored to the patient, which can help him / her change the areas that he/she wants to change.
Research also shows that in the treatment of certain mental health disorders, the combination of psychotherapy and pharmacotherapy is most effective. Hence, WHO proposes a holistic approach to health care - taking into account not only the mental but also the biological aspect.
Medicine won’t change your personality - but well-chosen medications can allow you not only to stay & grow in therapy, but also to improve your functioning in everyday life. And it doesn’t mean that it’s „til death will do us part” relationship.
WHICH THERAPIST IS THE BEST THERAPIST?
The one that is the best for you:
has documented competences that allow him / her to provide you help in dealing with your difficulties;
during the sessions makes you feel safe & understood - gives you space to freely express your emotions and experiences and doesn't tell you "how to live";
doesn’t put pressure on you, but encourages you to change what you want to change .
Some say that the therapist "is like wine - the older the better". The research emphasizes, however, that not the age itself, but continuous education matters the most - a good therapist is a person who (regardless of whether he is a couple years or several decades after the graduation) constantly updates its knowledge about scientifically proven methods and works under the supervision.
To put it short: quality over quantity.
THERAPY? PATIENCE!
Therapy is a process - a process based on change. And change doesn't happen overnight - especially if certain habits have been established over the years. Think of it as the "yo-yo effect" - it's easier for us to "put on" difficult experiences, but the harder to "lose" them.
Each patient goes through some stages in the therapeutic process:
1. Precontemplation - sometimes you may experience ambivalence and feel that at the same time that „enough is enough” and want to change something, but accepting information about the necessity to take control over your own life may seem difficult for you. When you decide to attend to therapy, no worries – this feeling is normal.
2. Contemplation - at this stage you start to become aware of the causes of your problems and thing that you can’t control; you learn to identify your emotions, relieve tension and deepen your self-awareness.
3. Action - here, with the help of the therapist, you’re getting to know a different perspective, looking for alternative ways to solve your problems, changing some of your patterns of thinking, the way you react to yourself and the environment; you have the opportunity to test them in a safe environment with a support of a specialist.
4. Maintenance - at this stage, the therapy is limited to controlling and monitoring your progress, introducing new habits and creating plans for the future (developing a post-therapy plan and "emergency plan").
The beginning of therapy is one of the most difficult (though certainly not the most difficult) moments. Therefore you may feel the urge to immediately improve your functioning when you experience high emotional discomfort.
Many expectations may arise at the beginning - the idealization of the therapist as a person who has that "secret knowledge" about the functioning of the human psyche needs to be confronted with reality. And this experience can be frustrating - because suddenly it turns out that there is no one simple recipe for a change. Sometimes it takes six months, other times a year or even two years - and even after that time the change may seem difficult. The person may feel that the time spent in therapy was time wasted -
(and it may turn out that it was, if the therapist is a self-proclaimed practitioner - because it is true that in Poland we are still waiting for the proper legal act on the profession of psychologist / psychotherapist; that is why it is so important to check the evidence of competences provided by a specialist when looking for help)
- but often this very moment turns out to be a turning point in therapy. Because therapy is a process that runs over time - a process that can help you spot a problem that you haven’t noticed at first.
WHEN IS IT WORTH STAYING IN THERAPY?
A well-built therapeutic relationship makes it possible to visualize the problems between the patient and the therapist. A good therapist knows how to admit that he / she made a mistake.
If you have been in therapy for a while and you feel that you’re stuck or you feel that "something has changed" - talk to your therapist about it.
It’s possibile that you may need a different form of help (hospitalization, social services help) and stabilize other areas so that you can return to therapy later.
There are some experiences - for example, relational trauma - that increase the likelihood of premature termination of therapy (because therapy is based on a relationship); and it is in such moments that it may be particularly difficult for you to stay in therapy - but for the same reason it is especially worthwhile. Therapy provides an opportunity to look at this experience, find its causes, and act effectively to ease your difficulties.
Perhaps there has been a misunderstanding between you and your therapist - and holding a grudge against your therapist won’t lead to progress. Therapy is based on relationship, but also on mutual honesty.
You and your therapist create a sort of a 'research team' that wants to discover and solve your difficulties. And this team won't work without cooperation.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20447745/
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0037411
https://www.apa.org/pubs/journals/features/cou-cou0000131.pdf
http://czasopisma.tnkul.pl/index.php/rpsych/article/view/3020
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0272735884900254
http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2017/619Szymanska_PsychiatrPol2017v51i4.pdf
https://psycnet.apa.org/buy/1981-13201-001
https://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/ajp.155.4.457
